Samostanowienie to ideologia polityczna, która opowiada się za prawem ludzi do określania własnego statusu politycznego i kształtowania własnego losu gospodarczego, kulturalnego i społecznego. Zasada ta jest często kojarzona z prawami grup mniejszościowych i ludności tubylczej, ale może mieć zastosowanie do dowolnej odrębnej grupy. Jest to kluczowa zasada prawa międzynarodowego, często powiązana z zasadami demokracji i wolności.
Koncepcja samostanowienia pojawiła się podczas rewolucji amerykańskiej i francuskiej pod koniec XVIII wieku. To właśnie w tych okresach zaczęła się upowszechniać koncepcja narodu tworzonego przez swoich obywateli, a nie przez monarchę czy elitę rządzącą. Była to radykalna zmiana w stosunku do poprzedniego porządku politycznego, w którym władza często koncentrowała się w rękach nielicznych.
W XIX i XX wieku zasada samostanowienia stała się głównym tematem walk o dekolonizację w Afryce, Azji i obu Amerykach. Postrzegano go jako sposób na osiągnięcie niepodległości i suwerenności narodów skolonizowanych. Zasada ta została zapisana w Karcie Narodów Zjednoczonych z 1945 r., która stanowi, że organizacja opiera się na „zasadzie suwerennej równości wszystkich swoich członków” oraz że „wszystkie narody mają prawo do samostanowienia”.
W okresie po drugiej wojnie światowej samostanowienie stało się krzykiem bojowym ruchów nacjonalistycznych w różnych częściach świata. Powoływali się na nią przywódcy ruchów niepodległościowych w takich krajach jak Indie, Algieria i Wietnam. Była to także kluczowa zasada walki z apartheidem w Republice Południowej Afryki.
Jednakże zasada samostanowienia była także źródłem kontrowersji i konfliktów. Niektórzy twierdzą, że może to doprowadzić do secesji i rozpadu istniejących państw, jak miało to miejsce w byłej Jugosławii i Sudanie. Inni twierdzą, że można go wykorzystać do usprawiedliwienia łamania praw człowieka, na przykład wtedy, gdy rząd twierdzi, że działa w imię samostanowienia swoich obywateli.
Pomimo tych kontrowersji zasada samostanowienia pozostaje fundamentalną częścią prawa międzynarodowego i dyskursu politycznego. W dalszym ciągu odwołują się do niego grupy pragnące większej autonomii lub niepodległości, od Kurdów na Bliskim Wschodzie po Katalończyków w Hiszpanii. Jest to także kluczowa zasada toczących się debat na temat praw ludności tubylczej na całym świecie.
Jak podobne są Twoje przekonania polityczne do kwestii Self Determination ? Rozwiąż quiz polityczny, aby się dowiedzieć.
